Home
Sporenburg


Op Borneo en Sporenburg moest in de plannen van de gemeente Amsterdam laagbouw komen met liefst honderd woningen per hectare. De vrees was namelijk dat in de vele koopwoningen op Java en KNSM geen gezinnen met kinderen zouden trekken en dat vond niemand leuk. Sporenburg en Borneo moesten voor het evenwicht zorgen. Zoveel laagbouw in een nieuwe wijk, dat was nog nooit vertoond. Voor- en achtertuintjes kon je wel vergeten. De auto moest je in je huis kunnen onderbrengen, als het even kon. Landschapsarchitect Adriaan Geuze van bureau West 8 koos in samenwerking met Rudy Uytenhaak voor een nieuw woningtype: rug-aan-rug woningen met patio's en/of dakterrassen en 3,5 meter hoge benedenverdiepingen, waar gewoond en gewerkt kan worden. Het leidde tot een 'zee van laagbouwwoningen', uniek in de wereld.

Zicht op Sporenburg met The Whale (rechts) en het nog te bouwen FountainheadZesendertig verschillende architecten gingen aan de slag, op basis van het prototype van West 8. Briljant in Geuze's plan waren drie grote woongebouwen met 600 appartementen, die 'als meterorieten' in de homogene laagbouw inslaan. Daardoor ook kon de 100 woningen per hectare-eis van de gemeente gehaald worden. En kregen Sporenburg en Borneo toch een stedelijk karakter. De bouw van een van de drie meterorieten, aanvankelijk 'De Stoel', later 'Fountainhead' genoemd, werd uitermate vertraagd. Met de bouw zou spoedig worden begonnen.

Bruggen
Hoogtepunten zijn twee loop- en/of fietsbruggen tussen Sporenburg en Borneo. West 8 ontwierp ware kunstwerken met leuningen die buigen en wijken, grillige bogen en wuivende lampen. Het uitzicht vanaf de hoogste brug is werkelijk uniek.

Over het concept van Sporenburg en Borneo is de gemeente zelf erg enthousiast. Zo schreef Ab Oskam, de voormalige directeur van de dienst Ruimtelijke Ordening op de meningenpagina in het Parool (2002): 'We beseften dat we hier iets in handen hadden van een nog niet vertoonde vernieuwende kwaliteit.'

Vanwege al het water en de vele architectuurhoogstandjes die ook hier gerealiseerd zijn, is een wandeling door Sporenburg en Borneo zeer de moeite waard. Toch zijn vele laagbouwblokken op zich niet aantrekkelijk, of ze stoten zelfs af, als de benedenverdieping in beslag genomen wordt door een carport. Het is ruimtebesparend, want een parkeergarage eist veel meer ruimte, en een carport past daarom in het concept. Maar de begane grond wordt dan wel prijsgegeven.

Een aantal blokken is gebouwd door Felix Claus en Kees Kaan, die ook een hotel aan de Oostelijke Handelskade bouwen en tal van grote opdrachten binnenslepen. 'Wij willen geen gimmicks maken. Mode gaat voorbij en steeds sneller ook, terwijl architectuur duurzaam moet zijn, lang mee moet gaan, vinden wij althans. Vergeleken met Rem Koolhaas, Winy Maas en andere echt moderne architecten die de chaos prediken en voorstander zijn van vergankelijke architectuur, zijn wij reactionair en ouderwets.' Aldus Felix Claus in Het Parool van 16 februari 2002.

De Sfinx. Architect: Frits van Dongen.The Whale en Fountainhead
Ondanks de laagbouwzee met vrijwel even hoge huizen heeft Sporenburg een boeiende skyline. Daarvoor is 'meteoriet' The Whale helemaal op zijn eentje verantwoordelijk. Aanvankelijk had architect Erick van Egeraat een ontwerp voor hoogbouw op die plaats gemaakt, maar hij trok zich terug. Waarna het complex met 214 appartementen in sterk gewijzigde vorm werd voltooid door Frits van Dongen (Architecten Cie).

De website van De Architecten Cie beschrijft het gebouw 'als een zilveren vis in een bruine zee.' Verder: 'Als in een Eschergravure werden vormen in eindeloze studiemodellen uitgewerkt. De oplossing was verrassend: door het gebouw aan twee kanten op te tillen, krijgen de onderste verdiepingen zon en uitzicht onder het gebouw door. De daklijnen lopen schuin mee met de positie van de zon: hoog waar de zon hoog staat, en laag waar de zon laag staat.'

Van Dongen tekende merkwaardigerwijs ook voor appartementen 'My-Side', een onopvallend complex aan de Oostelijke Handelskade. The Whale is, met zijn markante kniek in het dak, zinken schubben, houten afwerking aan de binnenkant, zijn opgetilde massa, en zijn voortdurend wisselende aanzicht, juist een sieraad voor de wijk. (Interview architect Frits van Dongen)

Fountainhead, oud ontwerp'Fountainhead', de ooit tweede beoogde 'meteoriet' op Sporenburg, was oorspronkelijk een ontwerp van de Amerikaan Steven Holl, toen het nog 'De Stoel' heette. Kees Christiaanse en Irma van Oort namen het project over, hun tekening zag er veelbelovend uit (links). Maar het project was dermate poenig en ambitieus, terwijl de economie niet meewerkte, dat het niet van de grond kwam. Het werd in 2003 afgeblazen.

Inmiddels is er een nieuw hoofdstuk begonnen. Het Rotterdamse KCAP Architecten van Kees Christiaanse is met een nieuw ontwerp gekomen. Begin november is de bouwvergunning verleend, het werk start voorjaar 2007. Het nieuwe Fountainhead is bescheidener opgezet. Het omvat 237 atelierwoningen en studio's, twee-, drie- en vierkamerwoningen en acht penthouses. Ze zijn door de inkepingen in het blok en de in horizontale en verticale richting golvende gevels alle verschillend, zegt de bouwbrochure. Het gebouw komt deels in het water van de Ertshaven te staan.

Fountainhead, KCAP ArchitectenPer woning is er minimaal één parkeerplaats beschikbaar. De garage bevindt zich op de derde en vierde verdieping. De begane grond is bestemd voor een basisschool, uitziend over het water van de Ertshaven en met een eigen ingang. Het gebouw krijgt tevens een overdekt zwembad met fitnessruimte en een café-restaurant. Bergingen en fietsenstalling komen in de kelder. Net als bij het naburige gebouw The Whale van Frits van Dongen worden delen van het gebouw 'opgetild' - bij Fountainhead zijn het de hoeken die op negen meter hoge pilaren komen te staan. Zie ook het nieuwsbericht.

De naam Fountainhead was ontleend aan het gelijknamige boek van Ayn Rands uit 1943 over de architect Howard Roark. Vooral diens statement, dat functie en plek constructie en vorm van een bouwwerk bepalen, sprak Christiaanse en Van Oort aan. Fountainhead zou, deels in het water, op een grondvlak van 60 x 60 meter komen te staan, waaruit vier 60 meter hoge torens oprezen. Ook de Y-toren aan de O. Handelskade en Sky-Dome aan de KNSM-laan zijn overigens 60 meter hoog. De gevels bestonden uit verschillende soorten en verschillend gekleurd glas. Om het gebouw heen zou een tweede glazen gevel komen. Website: http://www.fountainhead.nu.  


N I E U W S
Lezing 'Bestaat er een Europese Architectuur?'
Ja, betoogt architectuurcriticus Hans Ibelings in een lezing met veel beelden. Podium 303 op de KNSM-laan 303, zondag 22 januari. Meer... 

Interviews met architecten Oostelijk Havengebied on-line
Interviews met de belangrijkste ontwerpers van het Oostelijk Havengebied zijn te beluisteren op de nieuwe website: Architectuur Amsterdam. Meer...

Nieuwe boekhandel op 'Cultuurboulevard' KNSM-laan
Er is lang op gewacht: een boekhandel met eigen gezicht in Loods 6 op de KNSM-laan. Eigenaar Van Pampus: 'Wij bouwen hier een eiland van boeken.' Meer...

Nieuw boek: Ontdek het Oostelijk Havengebied
Geschiedenis, architectuur, erfgoed, kunst, cultuur en eten & drinken. Stadswandelkantoor schreef het complete boek over het Oostelijk Havengebied. meer...

'Die vrouw moet terug'
Na een verblijf van bijna dertig jaar elders is de beeldengroep Amphitrite weer thuis op het oude KNSM-terrein. Arnold Korporaal schreef er een boek over. Meer...

Bijzondere schilderijen IJ-oevers bij Open Atelierdagen
In het weekend van 6 en 7 juni toont Sigrid van Essel tijdens de Open Atelierdagen haar bijzondere schilderijen over de IJ-oevers. Niet toevallig zeer in trek bij architecten. Meer...

Meer recent nieuws...
Oostelijk Havengebied Amsterdam. Copyright © Visual Text, Amsterdam. All rights reserved.